Stereotiepe denkbeelden

Plegers vormen een zeer heterogene groep. Er kunnen verschillende oorzaken en motieven aan de grondslag liggen van het seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een meisje van 20 kan even goed een pleger zijn, maar door de stereotiepe beelden blijft zij makkelijker onder de radar.

Seksueel geweld is van alle tijden, maar is pas sinds enkele jaren bespreekbaar geworden. We weten dat landen waar seksueel grensoverschrijdend gedrag meer bespreekbaar is, ook hogere prevalentiecijfers vertonen. Hierbij wordt vaak verkeerdelijk uitgegaan van de ‘crime on the rise’-mythe. Er is echter geen reden om aan te nemen dat er daadwerkelijk minder seksueel grensoverschrijdend gedrag is in landen waar er minder over gesproken wordt.

Pedofilie is een seksuele voorkeur voor minderjarigen zonder puberkenmerken. Internationaal onderzoek bij de mannelijke bevolking wees uit dat ongeveer 1% van de onderzochte groep hier mee leeft. Dat gaat in België over minimaal 45.000 mannen. Slechts een minderheid van deze mensen (naar schatting 25%) gaat effectief over tot strafbare seksuele handelingen met minderjarigen. 

Ook mannen maken seksueel grensoverschrijdend gedrag mee. We denken vaak dat mannen dit niet meemaken omdat ze:

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat slechts een 5% van de meldingen vals zijn. Dat wil zeggen dat 95% van de mensen die melding maken bij de politie, wel echt getroffen werden door seksueel grensoverschrijdend gedrag.

‘Stranger danger’ is vooral een mythe. De meeste plegers kennen hun slachtoffer erg goed, en dat geldt voor zowel minderjarigen als meerderjarigen. Verscheidene studies geven aan dat seksueel grensoverschrijdend gedrag in ruim 80% van de gevallen gepleegd wordt door kennissen, vrienden en familie. Meer cijfers en feiten vind je op website van Sensoa.

De preventieve aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag kost onze samenleving minder dan enkel inzetten op bestraffing. Bij een reactieve aanpak vallen er eerst slachtoffers, en hun behandeling en verzorging vragen extra geld. Ook de behandeling van plegers is geen verloren geld. Onderzoek wijst uit dat dat het risico op herval met de helft kan verminderen.

Vrouwen plegen ook seksueel grensoverschrijdend gedrag, meer dan we  denken. Ongeveer 1 op 10 minderjarige jongens wordt erdoor getroffen. Seksueel grensoverschrijdend gedrag door een vrouw komt voornamelijk voor in hechte vertrouwensrelaties, wat het moeilijker maakt om er als getroffene mee naar buiten te komen. 

Getroffenen kunnen zware gevolgen ondervinden van seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar dat is niet altijd het geval, zeker niet als ze tijdig de juiste hulp vinden. Het gevaar van deze mythe bestaat erin dat mensen die seksueel grensoverschrijdend gedrag meemaken, worden gereduceerd tot hun slachtofferschap of trauma.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag komt veel vaker voor dan de cijfers laten uitschijnen. Volgens onderzoek leidt maar 10% van de gevallen effectief tot een klacht. De politiële en justitiële cijfers zijn dus maar het topje van de ijsberg. Het probleem komt daarnaast in veel meer gedaanten voor dan we denken en kwetsbare groepen blijven vaak onderbelicht (vluchtelingen, LGBTQI+ …). Een recent overzicht van feiten en cijfers vind je op de website van Sensoa. 

De recidivecijfers voor seksueel geweld liggen lager dan gedacht. Hoewel elke herval er een te veel is, wijst onderzoek uit dat over een periode van 5 jaar, 10 à 15% van de eerder veroordeelde plegers van seksueel geweld een nieuwe klacht of veroordeling voor een seksueel delict krijgt.

Kindermisbruik kent verscheidene oorzaken en motieven. In het merendeel van de gevallen heeft de pleger geen pedofiele voorkeur. Wees dus voorzichtig als je over ‘pedofiel’ of ‘pedofilie’ spreekt.  

Dat is een standaardvoorbeeld van victim blaming. Niet degene die de beelden in alle vertrouwen stuurt, maar degene die de beelden zonder toestemming verder verspreidt, gaat in de fout. Als partners elkaar vertrouwen, kan sexting perfect deel uitmaken van een gezonde relatie. 

Er bestaan vier mogelijke reacties op een stresssituatie: fight, flight, freeze en fawn. Bij seksueel grensoverschrijdend gedragen raken veel getroffenen in freeze-modus, wat wil zeggen dat ze niet in staat zijn om te reageren, en de situatie dus ondergaan. Bevriezen kan zich ook uiten in ‘de weg van de minste weerstand’: ‘meewerken’ om erger geweld te voorkomen. Dat is geen keuze, we hebben geen controle over hoe ons lichaam reageert op gevaarlijke situaties.